Regelfuncties van de hersenen

Executieve functies zijn al die regelfuncties van de hersenen die essentieel zijn voor het realiseren van doelgericht en aangepast gedrag. Alle executieve functies of vaardigheden hebben een controlerende en aansturende functie. Met deze functies bepalen we het doel van ons handelen en gedrag, schakelen we afleidende factoren uit, plannen we de volgorde van handelingen, voeren we de taken die daarvoor nodig zijn stap voor stap uit en controleren we het effect, waarbij we ook rekening houden met mogelijke toekomstige effecten. We reguleren er emoties, motivatie en alertheid mee en laten ervaringen uit het verleden meespelen bij de verwachtingen over en beslissingen voor de toekomst. Executieve functies kunnen worden gezien als de 'dirigent' van de cognitieve vaardigheden, het zijn een verzameling processen die te maken hebben met het beheren van jezelf en de bronnen die nodig zijn om een doel te bereiken.

​

Executieve functies zijn lastig eenduidig te definiëren. Dit komt doordat zij meerdere verschillende deelfuncties omvatten.

Hieronder op basis van het model van Dawson en Guare de 11 vaardigheden die ze tot de executieve functies rekenen, beschreven.

Te weten:

1. Reactie (of respons)-inhibitie

   Het vermogen om na te denken voor je iets doet.

2. Werkgeheugen

   Het vermogen om informatie in het geheugen vast te houden tijdens de uitvoering van complexe taken.

3. Zelfregulatie van affect/emotieregulatie

   Het vermogen om emoties te reguleren om doelen te realiseren, taken te voltooien of gedrag te controleren.

4. Volgehouden aandacht

   Het vermogen om de aandacht erbij te houden, ondanks afleidingen, vermoeidheid of verveling.

5. Taakinitiatie

   Het vermogen om zonder dralen met projecten te beginnen, op tijd, op efficiënte wijze.

6. Planning/prioritering

   De vaardigheid om een plan te bedenken om een doel te bereiken of een taak te voltooien. Hierbij moet je ook in staat zijn beslissingen te nemen over wat belangrijk en wat niet belangrijk is.

7. Organisatie

   Het vermogen om dingen volgens een bepaald systeem te arrangeren of te ordenen.

8. Timemanagement

   Het vermogen om in te schatten hoeveel tijd je hebt, hoe je die kunt indelen en hoe je je aan tijdslimieten en deadlines kunt houden.

9. Doelgericht doorzettingsvermogen

   Het vermogen om een doel te formuleren, dat te realiseren en daarbij niet afgeleid of afgeschrikt te worden door andere behoeften of tegengestelde belangen.

10. Flexibiliteit

    De vaardigheid om plannen te herzien als zich belemmeringen of tegenslagen voordoen, zich nieuwe informatie aandient of er fouten gemaakt worden; het gaat daarbij om aanpassing aan veranderende omstandigheden.

11. Metacognitie

    Het vermogen om een stapje terug te doen om jezelf en de situatie te overzien, om te bekijken hoe je een probleem aanpakt; het gaat daarbij om zelfmonitoring en zelfevaluatie.

​

Wanneer zijn executieve functies nodig?

De psychologen Don Norman en Tim Shallice hebben vijf soorten situaties geschetst waarin gewone routinematige activatie van gedrag niet voldoende is, en executieve functies vereist zijn om tot een optimale prestatie te komen. Dit zijn achtereenvolgens:

• Situaties waarbij planning en besluitvorming vereist is

• Situaties waarbij bijsturing en foutencorrectie van gedrag nodig is

• Nieuwe vormen van gedrag of nieuwe opeenvolgingen van handelingen

• Gevaarlijke of technisch moeilijke situaties

• Situaties waarbij ingeroest gedrag of gewoontes moeten worden doorbroken

​